“ Όπως ανακοίνωσε η Grivalia Hospitality, το θέρετρο, που θα προάγει την αειφόρο ανάπτυξη, την «πράσινη» ενέργεια και τις αρχές του βιώσιμου τουρισμού, θα περιλαμβάνει πολυτελή ξενοδοχειακή εγκατάσταση, εστιατόρια, χώρους ευεξίας και εκγύμνασης, καθώς και beach club, προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών ιδιαίτερα υψηλής ποιότητας σε Έλληνες και διεθνείς επισκέπτες. Προβλέπεται, επιπλέον, η ανάπτυξη πολυτελών branded κατοικιών, οι ιδιοκτήτες των οποίων θα έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν ιδιωτικότητα και πολυτέλεια, σε συνδυασμό με μια ολοκληρωμένη σειρά ξενοδοχειακών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου. “

Παράμετρος 1
Οι κλιματικές συνθήκες
Έχουν εξεταστεί επαρκώς οι κλιματικές συνθήκες της συγκεκριμένης τοποθεσίας; Μήπως ο σχεδιασμός κινητοποιήθηκε από ειδυλλιακά στιγμιότυπα της τοποθεσίας χωρίς να έχουν εξεταστεί ενδελεχώς τα κλιματικά δεδομένα; Έχουν γίνει κλιματικές μελέτες και κρίθηκαν αποδεκτές;
Συνηθίζεται οι άνθρωποι που καταναλώνουν διακοπές πολυτελείας να επιλέγουν τοποθεσίες με προβλέψιμες συνθήκες οι οποίες να ανταποκρίνονται ιδανικά στις προσδοκίες τους και στο αντίτιμο που καταβάλλουν. Ανταποκρίνεται η τοποθεσία σε μία τέτοια απαίτηση;
Ας σταθούμε σε ορισμένες εμπειρικές παρατηρήσεις και δεδομένα:
- Όποτε το επιτρέπει ο καιρός επιδιώκουμε να βρισκόμαστε στο Μεγάλο Νησί ως συνοδοί περιηγήσεων. Οι περιηγήσεις περιλαμβάνουν τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ της τοποθεσίας Βασιλικό, όπου προορίζεται η κατασκευή της τουριστικής μονάδας, και των παραλιών Μικρή και Μεγάλη Ρόσσα, καθώς και τμήματα της Βασιλικής Οδού. Δυστυχώς οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέπουν συχνά αυτές τις περιηγήσεις, καθώς οι ισχυροί άνεμοι, είτε δεν επιτρέπουν την ασφαλή προσέγγιση, είτε καθιστούν την τοποθεσία αφιλόξενη.
- Στο σύμπλεγμα των Πεταλιών υπάρχουν δύο μόνο τοποθεσίες μόνιμης κατοίκησης. Η επιλογή αυτών των τοποθεσιών μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Η μία τοποθεσία βρίσκεται στην δυτική πλευρά του Χερσονησίου, εντός προστατευμένης κοιλότητας, όπου αποτέλεσε την κύρια εγκατάσταση των πασάδων, αργότερα των βασιλικών οικογενειών, και εδώ και πολλές δεκαετίες της οικογένειας Εμπειρίκου. Στην ίδια τοποθεσία βρίσκεται και το εγκαταλελειμμένο χωριό των κολίγων με την εκκλησία και το σχολείο τους. Η άλλη τοποθεσία βρίσκεται στην νότια πλευρά του Τραγονησιού. Και οι δύο τοποθεσίες είναι απολύτως προφυλαγμένες τόσο από τους βόρειους όσο και από τους νότιους ανέμους και έχουν πρόσοψη προς την κλειστή θάλασσα που σχηματίζουν τα νησιά.
- Μία τοποθεσία στο Μεγάλο Νησί εντός της κλειστής θάλασσας, αντίκρυ από τις δύο προηγούμενες τοποθεσίες και με ανατολικό προσανατολισμό έχει εγκαταλειφθεί δύο φορές, μία φορά από την οικογένεια Πικάσσο και τώρα από την οικογένεια Δαυίδ.Σε αυτή την τοποθεσία στο παρελθόν βρισκόντουσαν σταύλοι και κατοικίες εργατών. Η συγκεκριμένη τοποθεσία είναι εκτεθειμένη στους βόρειους ανέμους.
- Στις δυτικές και νοτιοδυτικές περιοχές του Μεγάλου Νησιού, οι οποίες αποδόθηκαν με αναδασμό του Ελευθέριου Βενιζέλου σε 14 οικογένειες κολίγων, υπήρχε αντίστοιχος αριθμός κατοικιών, όλες πλέον ερειπωμένες, ακόμα και οι 2-3 που παρέμεναν λειτουργικές μέχρι την δεκαετία του 1980. Οι περισσότερες κατοικίες βρισκόντουσαν περιμετρικά του λιβαδιού που σχηματίζεται μεταξύ λόφων, και το οποίο έχει φορά από τον Βορρά προς τον Νότο, από τις Ρόσσες μέχρι το Βασιλικό. Τόσο οι προβληματικές συνθήκες πρόσβασης, όσο και η ένταση των ανέμων καθιστούσαν την περιοχή τραχειά και δυσλειτουργική για παραμονή και αξιοποίηση.
Παράμετρος 2
Τουρισμός και αειφορία
Αρχές και πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο του βιώσιμου και αειφόρου τουρισμού είναι, σύμφωνα με τον UNWTO:
- Να γίνεται βέλτιστη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων.
- Να υπάρχει σεβασμός στην κοινωνική και πολιτιστική αυθεντικότητα των τοπικών κοινοτήτων.
- Να εξασφαλίζεται η βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων, παρέχοντας κοινωνικοοικονομικά οφέλη σε όλους τους ενδιαφερόμενους που είναι δίκαια κατανεμημένες, συμπεριλαμβανομένης της σταθερής απασχόλησης και ευκαιριών εισοδήματος και των κοινωνικών υπηρεσιών στις κοινότητες υποδοχής και συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της φτώχειας.
- Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη απαιτεί τη συμμετοχή όλων των σχετικών κοινωνικών εταίρων που είναι άρτια πληροφορημένοι καθώς και ισχυρή πολιτική ηγεσία ώστε να εξασφαλίζεται ευρεία συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων και συναίνεση.
Παράμετρος 3
Η ιστορικότητα της τοποθεσίας και η σημασία της για την ταυτότητα της περιοχής
Σε αυτή την τελευταία περίοδο κάποιες εγκαταστάσεις αναπτύχθηκαν ενώ άλλες εγκαταλείφθηκαν.
Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η Βασιλική Οδός που κατασκευάστηκε για τον βασιλιά Γεώργιο στα τέλη του 19ου αιώνα προκειμένου να επισκέπτεται με άμαξα τις παραλίες Βασιλικό και Μεγάλη Ρόσσα, τον αμπελώνα και τα υποστατικά του. Την ίδια περίοδο υπήρχε και γέφυρα που συνέδεε το Χερσονήσι με το Μεγάλο Νησί και την Βασιλική Οδό και η οποία σήμερα είναι κατακρημνισμένη κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας καθιστώντας το σημείο επισφαλές για την ναυσιπλοΐα. Η Βασιλική Οδός είναι περίπου 16 χιλιόμετρα, αλλού χτισμένη και αλλού λαξεμένη στον βράχο.
Στο Μεγάλο Νησί υπάρχουν πολλά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, αλώνια, πατητήρια, αρχαίοι ελαιώνες και ένα λιβάδι εκατοντάδων στρεμμάτων με θυμάρι και θρούμπι, όπου συχνά φιλοξενούνται μελισσώνες.
Παράμετρος 4
Ποιά είναι η εμπειρία από τις κλειστού τύπου τουριστικές εγκαταστάσεις πολυτελείας;
- Οι κλειστού τύπου τουριστικές εγκαταστάσεις πολυτελείας αποσκοπούν στην αποκόμιση κέρδους από αυτούς που μπορούν να καταβάλουν το μέγιστο αντίτιμο.
- Αυτοί που θα δώσουν το μέγιστο αντίτιμο απαιτούν την αποκλειστικότητα του χώρου και άρα οι εγκαταστάσεις που δημιουργούνται είναι κλειστού τύπου, δηλαδή αποκλείεται η παρουσία άλλων επισκεπτών ή δραστηριοτήτων.
- Αυτή η κατηγορία τουριστών δεν θα βγει από την εγκατάσταση και περιμένει ό,τι χρειάζεται να του παρέχεται επιτόπου.
- Η μετακίνηση των τουριστών προβλέπεται να γίνεται με ιδιωτικά σκάφη, με διασύνδεση με την Αττική, ή και με ελικόπτερο.
- Οι εργαζόμενοι σε τέτοιες εγκαταστάσεις είναι ανεξαρτήτου καταγωγής, με βασικό κριτήριο οι συνθήκες και οι όροι εργασίας να είναι εξουθενωτικοί.
- Τα οφέλη, τα κέρδη δηλαδή που προκύπτουν, δεν μένουν στην περιοχή, το πιθανότερο ούτε και στην χώρα, αλλά κατευθύνονται απευθείας στην εκάστοτε πολυεθνική κοινοπραξία.
- Συχνά τέτοια έργα που αποκλείουν την κοινωνία χρηματοδοτούνται μέσα από δάνεια που καταβάλλουν οι ίδιοι οι πολίτες οι οποίοι στην συνέχεια θα είναι αποκλεισμένοι από την χρήση και αξιοποίηση της περιοχής.
Παράμετρος 5
Υπάρχουν άλλοι τρόποι ανάπτυξης;
Οι υφιστάμενες σχετικές εφαρμογές και τα βέλτιστα παραδείγματα έχουν λάβει υποστήριξη από Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα και κατά κύριο λόγο προέρχονται από συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Τέτοια εγχειρήματα μπορούν να υλοποιηθούν με την υποστήριξη των Περιφερειών και των Δήμων εφόσον αυτοί διαθέτουν ανθρώπινους πόρους για τέτοιους σκοπούς. Ένα βασικό εργαλείο τέτοιων δράσεων είναι οι θεσμοθετημένες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο Ομάδες Τοπικής Δράσης.
Όπως αναφέρεται στα επίσημα κείμενα:
Οι Ομάδες Τοπικής Δράσης είναι υπεύθυνες όχι μόνο για το σχεδιασμό των στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης αλλά και για την ορθή και αποτελεσματική υλοποίηση αυτών, καθώς και στην εμψύχωση του τοπικού πληθυσμού. (Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ 2023-2027, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης).
Το αντικείμενο δράσης των ΟΤΔ εμφανίζεται στην σχετική ιστοσελίδα.
Μερικά παραδείγματα ολοκληρωμένων τέτοιων έργων στην Βουλγαρία, την Κορσική, και την Ισπανία, μπορούμε να βρούμε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LandSea, το οποίο ανέπτυξε στην Ελλάδα ο φορέας Μεσογειακό Κέντρο Περιβάλλοντος.
Παράμετρος 6
Υπάρχει εναλλακτική πρόταση για την συγκεκριμένη τοποθεσία;
Όταν μιλάμε για αειφορία, όπως αναφέρεται και στον ορισμό της έννοιας, προϋπόθεση είναι η συμμετοχή της Κοινωνίας στην διαμόρφωση ενός τέτοιου σχεδιασμού. Ως Κοινωνία εννοούμε το σύνολο των κατοίκων, των επαγγελματιών, των φορέων και των Διοικητικών Οργάνων.
Καθώς η γνώση για αυτά τα θέματα και τις έννοιες δεν μπορεί να βρίσκεται στους απλούς πολίτες, είναι στην αρμοδιότητα Φορέων και Διοικητικών Οργάνων να επιδιώκουν την ενημέρωση και την εκπαίδευση των πολιτών, καθώς και να κινητοποιούν τις σχετικές διαδικασίες. Φυσικά, και κάθε πολίτης, επιχειρηματίας ή φορέας μπορεί να κινητοποιήσει την κοινωνία σε μία τέτοια κατεύθυνση.
Έχοντας μία εκ του σύνεγγυς εμπειρία της περιοχής μπορούμε να πούμε πως το γεωφυσικό, ιστορικό και πολιτιστικό κεφάλαιο του Μεγάλου Νησιού επιτρέπει την ανάπτυξη μιας σειράς δραστηριοτήτων που θα πληρούν πραγματικούς όρους αειφόρου ανάπτυξης.
Υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης ήπιων δραστηριοτήτων αλλά και ανάλογων εγκαταστάσεων, στις οποίες θα μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας, και οι οποίες θα αποδίδουν πραγματικά στην τοπική κοινωνία.
Θα μπορούσε το επενδυτικό ενδιαφέρον να προσανατολίζεται σε μία μεγάλη ελεγχόμενη επισκεψιμότητα ημερήσιων δραστηριοτήτων, 12 μήνες τον χρόνο, μέσα από έναν ρυθμιστικό σχεδιασμό από κοινού με την κοινωνία και την διοίκηση.
Για παράδειγμα:
- Αξιοποίηση της Βασιλικής Οδού, ως greenway, για ποδηλασία, πεζοπορία, και ιππασία. Η Βασιλική Οδός μήκους 16 χιλιομέτρων μπορεί να αποτελέσει το επίκεντρο μοναδικών εμπειριών και ανακαλύψεων σε όλο το μήκος της περιμετρικά του Μεγάλου Νησιού.
- Εγκατάσταση ιπποφορβείου.
- Εγκατάσταση ποδηλατικού κέντρου.
- Αγροτουριστική εγκατάσταση.
- Μελισσοκομική εγκατάσταση.
- Εγκαταστάσεις ασφαλούς και ελεγχόμενης προσέγγισης ημερήσιων επισκεπτών.
- Εγκατάσταση ελεγχόμενης φιλοξενίας ολιγομελών ομάδων, για παράδειγμα μέχρι 20 ατόμων σε μορφή ξενώνα, καταφυγίου, και με βάση αυστηρά την αρχιτεκτονική παράδοση της περιοχής και με επίκεντρο συγκεκριμένες δραστηριότητες, πχ αγροτουρισμό.
- Ανάδειξη και αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων κτισμάτων.
- Δημιουργία φορέα ενιαίας διαχείρισης όλων των δραστηριοτήτων προς όφελος εξίσου των ιδιοκτητών, των επιχειρηματιών, και του δημόσιου συμφέροντος.
Συμπέρασμα
Η περιοχή του Μεγάλου Νησιού αποτελεί μία παρθένα τοποθεσία, ένα πραγματικό διαμάντι που έχει μείνει αναλλοίωτο στον χρόνο ως ιστορική και πολιτιστική μνήμη, η οποία μπορεί να αναπτυχθεί με όρους αειφορίας, δηλαδή, διαφυλάσσοντας το περιβάλλον και αναπτύσσοντας δραστηριότητες με την συμμετοχή της κοινωνίας και προς όφελός της. Είναι στοιχειώδης σεβασμός προς την κοινωνία που έχει πληγεί από όλες τις παρεμβάσεις που προαναφέρθηκαν να ληφθεί υπόψη η γνώμη της για την διαμόρφωση ενός ρυθμιστικού σχεδίου το οποίο θα περιλαμβάνει την προοπτική της ευημερίας της.
Να υπενθυμίσουμε επίσης πως ενώ η τοποθεσία είναι ιδανική για την αναψυχή ανθρώπων που αναζητούν την περιπέτεια και την γνώση, είναι τελείως ακατάλληλη για την πολυτελή χαλάρωση για την οποία προγραμματίζεται. Είναι πιθανό μια τόσο παρεμβατική εγκατάσταση σε ένα τόσο μοναδικό μέρος μέσα σε μία μόλις πενταετία να απομείνει ως ένα “ασύμφορο” κουφάρι.
Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη και πως η προτεινόμενη επένδυση δεν πληροί κανέναν από τους όρους της αειφορίας όσο και αν διαφημίζεται ως τέτοια:
- Οι προβλεπόμενες εγκαταστάσεις σε ένα μοναδικό, παρθένο περιβάλλον είναι ασφυκτικές και εντατικής χρήσης.
- Οι εγκαταστάσεις θα αλλοιώσουν οριστικά το περιβάλλον αφαιρώντας από τις μελλοντικές γενιές την δυνατότητα να το αξιοποιήσουν με εναλλακτικούς τρόπους.
- Η τοπική κοινωνία δεν συμμετέχει σε κανένα επίπεδο στον σχεδιασμό του έργου, ούτε και έχει λόγο για αυτό.
- Η κοινωνία θα αποκλειστεί οριστικά από την περιοχή καθιστώντας την κλειστή ζώνη.
- Το υποσχόμενο όφελος για την κοινωνία θα είναι στην καλύτερη περίπτωση λίγες θέσεις εντατικοποιημένης εργασίας.
Η ευθύνη αυτής της επιλογής βαραίνει κάθε πολίτη, επαγγελματία, φορέα και δημόσιο πρόσωπο.