Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων
Διεύθυνση Νεώτερων Μνημείων Αττικής
210 3253059
ynmteaasek@culture.gr
Κοινοποίηση
Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού
+30 2131322100, +30 2131322421, +30 213 132 2905
grplk@culture.gr
Δήμος Καρύστου
22243-50001
info@dimoskarystou.gr
19 Σεπτεμβρίου 2024
Αξιότιμες κυρίες, κύριοι,
Στις 12 Μαρτίου του 2024 καταθέσαμε στην υπηρεσία σας έγγραφο το οποίο έλαβε αριθμό πρωτοκόλλου 108959.
Το έγγραφο περιλαμβάνει μία αναλυτική έκθεση της τοποθεσίας Γκαλάνα και του ομώνυμου εγκαταλελειμμένου οικισμού, η οποία βρίσκεται στην Δημοτική Ενότητα Παραδεισίου του Δήμου Καρύστου.
Η περιοχή Γκαλάνα αποτελεί ένα μνημείο του σύγχρονου πολιτισμού και αρχιτεκτονικής της Καρυστίας, βρίσκεται σε μία περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, και συνδέεται με το Παραδείσι μέσω ενός ιστορικού λιθόστρωτου μονοπατιού.
Η περιοχή αποτελεί προορισμό πολλών επισκεπτών, και προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον λόγω των φυσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών της.
Παρακαλούμε ενημερώστε μας για τις ενέργειες στις οποίες προτίθεστε να προβείτε ή έχετε προβεί για την καταγραφή, προστασία, συντήρηση και ανάδειξη των ερειπωμένων κατοικιών, των αλωνιών, του ελαιοτριβείου, και των μονοπατιών, τα οποία περιγράφονται στο κατατεθειμένο έγγραφο.
Με εκτίμηση,
Οι υπογράφοντες φορείς και ιδιώτες,
…
Εγκαταλελειμμένος οικισμός Γκαλάνα
38.086207, 24.369787
Η Γαλάνα ή Γκαλάνα είναι ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός στην Καρυστία μεταξύ των οικισμών Χανίων και Παραδεισίου. Βρίσκεται τοποθετημένος στο ύψωμα της νοτιοανατολικής πλευράς μιας μικρής αμφιθεατρικής κοιλάδας.
Η Γαλάνα έχει εγκαταλειφθεί και αποχαρακτηριστεί από τα μέσα του 20ου αιώνα. Η τελευταία κατοικία κατασκευάστηκε το 1946. Οι υπόλοιπες κατοικίες, που διατηρούνται ως ερείπια, έχουν κατασκευαστεί στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Από μαρτυρίες των παλαιότερων μαρμαριωτών, η Γκαλάνα κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα αριθμούσε 100 κατοίκους. Προς στιγμήν δεν γνωρίζουμε την χρονολογία δημιουργίας του οικισμού, ωστόσο η περιοχή λόγω του ανάγλυφού της υπήρξε ανέκαθεν και παραμένει ακόμα, επίκεντρο γεωργικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων.
Η μοναδική αρχιτεκτονική
Ολόκληρη η περιοχή της Καρυστίας φέρει μοναδικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που βασίζονται στην χρήση της πέτρας, του ξύλου και του άψητου αργίλου. Στην Γκαλάνα όμως υπάρχουν επιπλέον μοναδικές ιδιαιτερότητες που δεν συναντιούνται σε άλλους οικισμούς τις περιοχής, και οι οποίες ίσως καθορίστηκαν από το συγκεκριμένο ανάγλυφο αλλά και τον σφιχτό, ασυνήθιστα για την περιοχή περιορισμένο εδαφικά, πυρήνα του οικισμού.
Προσανατολισμός
Ο προσανατολισμός των κατοικιών είναι νότιος-νοτιοδυτικός, ενώ τα μεγάλα βορειοδυτικά ανοίγματα με θέα προς την κοιλάδα, έκλεισαν στην πορεία λόγω των έντονων ανέμων.
Διάταξη
Οι κατοικίες όπως σε όλη την αγροτική Καρυστία, αποτελούνται από δύο κύρια δωμάτια τα οποία περιτριγυρίζονται από άλλες κατασκευές, όπως ένα δωμάτιο που περικλείει τον ξυλόφουρνο, χοιροστάσιο, κοτέτσι, αποθήκες, κλπ.
Το ένα από τα δύο ή και τα δύο δωμάτια διέθεταν υπόγειο κάτω από το ξύλινο πάτωμά τους, ενώ σε ένα από τα δωμάτια υπήρξε και ξύλινο εσωτερικό πατάρι. Όπως συνηθίζεται στην περιοχή, οι κατασκευές που γίνονται στην κατωφέρεια διαμορφώνουν μεγάλα μπαλκόνια μπροστά από τα δύο δωμάτια της κυρίως κατοικίας.
Πόρτες και παράθυρα
Τα ανοίγματα δημιουργούνται με ξύλινα πρέκια ή με αψιδωτές σφηνωμένες πέτρες. Τα κουφώματα ήταν ξύλινα και διασώζονται μόνο ίχνη τους. Δεν ξέρουμε αν υπήρχαν τζάμια.
Οροφές
Οι οροφές, όπως σε ολόκληρη την αγροτική Καρυστία, αποτελούνται από έναν κορμό κυπαρισσιού στην μέση κάθε δωματίου τοποθετημένο παράλληλα με την πρόσοψη του κτίσματος. Πάνω του και κάθετα εκατέρωθεν τοποθετούνται δοκάρια καστανιάς ή μεσογειακού κέδρου. Πάνω στα δοκάρια και παράλληλα με τον κορμό τοποθετούνται σχισμένα ξύλα καστανιάς ή καλάμια. Πάνω από αυτά στρώνεται επιμελώς άχυρο και τέλος πατιέται με έναν πέτρινο κύλινδρο λεπτοκοσκινισμένος άργιλος. Όλα τα κτίσματα διατρέχονται περιφερειακά από ένα πέτρινο γείσο από τοπικό σχιστόλιθο, το οποίο εξέχει μέχρι 20 εκατοστά, έχει ελάχιστη κλίση προς τα έξω, και συνήθως τοποθετείται σε βάθος ίσο με του τοίχου.
Άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία
Οι κατοικίες διαθέτουν μεγάλα τζάκια χτισμένα στις νοτιοανατολικές γωνίες πάνω σε κυρτούς κορμούς. Στους τοίχους βρίσκονται εσοχές όλων των μεγεθών, ενώ σε εξωτερικούς χώρους υπάρχουν κοντά ή εκατέρωθεν των εισόδων, ράφια από σχιστόλιθο τα οποία, στις Κυκλάδες, ονομάζονται σουλάντζα. Σε μία από τις κατοικίες υπάρχουν εσοχές που υποδηλώνουν την ύπαρξη εξωτερικής πέργκολας.
Αλώνι
Σε ψηλότερο σημείο ακριβώς πάνω από τον οικισμό βρίσκεται ένα μεγάλο αλώνι.
Λιθόστρωτο μονοπάτι
Πολλά σημεία του μονοπατιού που συνδέει τον οικισμό Παραδείσι με την Γκαλάνα είναι λιθόστρωτα ή λαξεμένα στον βράχο.
Ελαιοτριβείο και μύλος
Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ένα εγκαταλελειμμένο ελαιοτριβείο και μύλος μέσα στο οποίο διατηρείται όλος ο εξοπλισμός, πρέσσες, μύλοι, κλπ.
Μία μοναδική κληρονομιά
Ο οικισμός Γαλάνα και όλη περιοχή γύρω του, παρόλη την εγγύτητα με νταμάρια και αιολικές ηλεκτρογεννήτριες, διατηρεί έναν μοναδικό πλούτο και χαρακτήρα. Πρόκειται για μία κληρονομιά που πέρα από το φυσικό κάλλος της, παρέχει μοναδικά τεκμήρια για τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής, την καθημερινότητα των ανθρώπων και τις παραγωγικές δραστηριότητές τους.
Η προστιθέμενη αξία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ως κεφάλαιο για την ανάπτυξη της περιοχής
Το μοναδικό φυσικό κάλλος της περιοχής, με τα πάμπολλα νερά και πλατανορέματα, τις στρωμένες με φτέρες και βότανα πλαγιές, και σε συνδυασμό με έναν μοναδικό πολιτιστικό πλούτο, ο οποίος εκφράζεται πρωτίστως μέσα από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική παράδοση της περιοχής και τα αρχαία λιθόστρωτα μονοπάτια, αποτελεί ένα κεφάλαιο που ανήκει όχι μόνο σε όλους τους κατοίκους της περιοχής αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Αυτό το κεφάλαιο μάς παραδόθηκε από τις προηγούμενες γενιές και αποτελεί μαρτυρία για τον τρόπο ζωής τους, τις συνήθειες, τις τεχνικές δυνατότητες, αλλά και την ομορφιά της ζωής τους. Η δομή μίας και μόνο κατοικίας μαρτυρεί την καθημερινότητα των κατοίκων της και την εγγύτητά τους με την φύση, τα ζώα, και τις καλλιέργειες. Οι ξυλόφουρνοι, τα μεγάλα τζάκια, τα κατώγια και τα πατάρια, οι μοναδικές σκεπές, προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον σε κάθε επισκέπτη.
Το δίκτυο των μονοπατιών που διασχίζουν απ' άκρη σ' άκρη την Καρυστία, πολλά από τα οποία σε κάποια σημεία τους είναι λιθόστρωτα, φανερώνουν την κινητικότητα εξαιτίας των αγροτικών, κτηνοτροφικών και λατομικών δραστηριοτήτων από τα αρχαία χρόνια.
Τα αλώνια, οι πηγές και οι στέρνες, αποτελούν κομψοτεχνήματα μιας εποχής όπου ακόμα τα υλικά διαμόρφωναν μαζί με τους τεχνίτες τις αισθητικές αξίες.
Ακόμα και στην περίπτωση που δεν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε αυτές τις αξίες που μας παρέδωσαν ο χρόνος και οι πρόγονοί μας, ας προσπαθήσουμε να επιδείξουμε την απαιτούμενη σεμνότητα εξασφαλίζοντας αυτόν τον πλούτο για τις επόμενες γενιές και παραδίδοντάς τον σε αυτές.
Η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά αποτελούν μαζί το κεφάλαιο που θα επιτρέψει στις μελλοντικές γενιές να ζήσουν στον τόπο τους με αξιοπρέπεια και αυτάρκεια μέσα από μια ανάπτυξη που να ευνοεί όλα τα μέλη της κοινότητας.
